Kinh điển
Một thời, đức Phật ở trong vườn Nại thị, thành T́-xá-li, cùng năm trăm Tỳ-kheo, lần hồi đi du hoá trong nhân gian.
Lúc ấy, Thế Tôn quay lại nh́n thành T́-xá-li rồi nói bài kệ này:
Nay ngắm Tỳ-xá-ly
Sau không ngắm lại nữa
Cũng không vào lại nữa
Nơi đó, sẽ từ biệt.
Lúc ấy, nhân dân trong thành T́-xá-li nghe bài kệ này, trong ḷng sầu ưu, đi theo sau Thế Tôn, ai ai cũng đều rơi lệ. (Kinh Tăng Nhất A-hàm)
Địa lư và lịch sử
Thành T́-xá-li, Vaiśāli, nằm phía bắc sông Hằng, phương nam giáp quốc vương Ma-kiệt-đà.
Thuở Phật tại thế, thành này là thủ đô của bộ tộc Ly-xa, nước Bạt-kỳ. Đức Phật nhiều lần hành hóa ở đây, thuyết những bản kinh quan trọng, như Kinh Duy-ma-cật, Phổ môn Đà-la-ni… Tại đây, Phật độ nhiều nhân vật nổi tiếng, như cư sĩ Duy-ma-cật, kỹ nữ Am-một-la, vương tử Bảo Tích… Sự kiện đặc biệt là tại đây Đức Phật đă cho phép người nữ xuất gia.
Thành này có rừng Đại Lâm, giảng đường Trùng Các, giảng đường Phổ Tập, Ni viện Cù-đàm…
Theo Kinh Bát đại linh tháp, thành này cũng có một bảo tháp (tức một trong tám tháp thờ xá-lợi Phật). Ngày nay người ta đă t́m ra được di tích của bảo tháp này.
Tương truyền, dân chúng thành T́-xá-li v́ muốn cung thỉnh tôn giả A-nan nhập diệt nên đă xảy ra mâu thuẫn với dân chúng thành Ma-kiệt-đà. Bấy giờ, tôn giả A-nan bèn ra giữa sông Hằng, bay lên không trung, rồi dùng thần lực phân thân ra làm hai phần chia cho nước, khi ấy mới chấm dứt sự tranh chấp.
Sau Phật Niết-bàn khoảng 100 năm, đệ tử của ngài A-nan là Da-xá-đà, Tam-bồ-già, Li-bà-đa… đă triệu tập 700 Thánh Hiền đến thành này để tiến hành kết tập kinh điển lần thứ hai, đồng thời nghị sự 10 điều phi pháp của Tỳ-kheo.
Khoảng 200 năm sau Phật Niết-bàn, vua A-dục đến đây chiêm bái, thu thập rất nhiều xá-lợi của Đức Phật, rồi đem về nước.
Thế kỷ thứ 4 đến thứ 7 có các ngài Pháp Hiển, Huyền Trang đến đây chiêm bái. Theo ghi chép của Huyền Trang trong Đại Đường Tây Vức kư, quyển bảy, th́ thành T́-xá-li có chu vi khoảng 4 – 5 dặm, bấy giờ dân cư c̣n lại rất ít. Chùa viện có cả trăm ngôi, nhưng đa phần hư hoại, chỉ có năm ba ngôi c̣n sự sống, Tăng chúng ít ỏi, đa phần đă theo ngoại đạo lơa h́nh. Phía tây bắc tháp xá-lợi Phật có trụ đá của vua A-dục, cao 56 thước, trên đỉnh trụ đá có tượng sư tử. Phía nam trụ đá có hồ nước, tương truyền chính là hồ nước do bầy khỉ đào để Đức Phật tắm.
Các vùng phụ cận có tháp tưởng niệm nơi tôn giả Xá-lợi-phất chứng quả Vô học, chỗ Phật nh́n thành T́-xá-li lần cuối cùng, chỗ Phật tuyên bố nhập Niết-bàn, chỗ một ngàn người con gặp mẹ liền từ bỏ đao trượng, và tháp ghi dấu giảng đường Trùng Các, nơi Đức Phật thường thuyết pháp.
Phía đông nam của thành có một bảo tháp, là nơi 700 Thánh Hiền kết tập kinh điển.
Ngày nay, Đại chúng đến Thành T́-xá-li chiêm bái chỉ thấy lại dấu tích xưa, nền gạch hoang tàn, duy chỉ có trụ đá do vua A-dục trồng là c̣n nguyên vẹn.
> Xem phim
|