Hôm qua, dạo trang nhà Vạn Hạnh, thấy bài thơ Đất của Tịnh Nguyện. Cái tựa ngắn gọn, cũng như bài thơ làm tôi chú ư. Đọc rồi, ghi lại một ít ư nghĩ.
hăy quán thân như đất
mặc cho người đạp chà
kham nhẫn mà vui sống
như ngọc nằm trong đá
sẽ một ngày tinh khôi
hăy quán thân như đất
bao dung và nuôi dưỡng
cho tất cả mọi loài
dù gió mưa giông băo
đất vẫn là đất thôi.
Qua bài thơ này, chúng ta nghĩ là chúng ta có thể dùng ĐẤT như một hạnh để tu tập. V́ nh́n chung, chúng ta nhận ngay là đất chấp nhận tất cả. Như vậy, đất không có phân biệt, không so đo, và từ đó, dĩ nhiên đất không có kiến chấp và không có bản ngă.
Vậy trước hết, chúng ta phải t́m hiểu những đặc tính của đất.
Trước hết, đất nằm ở vị trí thấp nhứt. Nó thấp nhứt v́ cây cỏ lúc nào cũng muốn vượt lên qua mặt nó. Con người lúc đầu (thời cổ) c̣n ḅ hoặc đi đứng lung thung gần mặt đất, bây giờ đă thẳng lưng đi lại, mà c̣n muốn vượt ra ngoài sức hút của đất. Ở vị trí này, tuy thấp kém, nhưng đất kham chịu, mặc cho người đạp chà, mà dung chứa và chấp nhận tất cả. Lại c̣n bao dung và nuôi dưỡng cho tất cả mọi loài. Đó là cái hạnh quên ḿnh phục vụ cho người khác. Thí dụ như chúng ta (đất) trong một đoàn thể. Chúng ta lấy cái tập thể làm trọng hơn là cá nhân của ḿnh. Như vậy, lở nếu có ǵ không vừa ư, không vui cho cá nhân ḿnh, th́ ḿnh cam chịu để duy tŕ cái tập thể. Lấy cái chung trên cái riêng.
Kế tiếp, đất chấp nhận tất cả, từ cái tốt lẫn cái xấu. Tức là, đất không so đo không kiến chấp. Những cái tốt th́ dễ, c̣n những cái xấu như rác, như những phế thải, những bài tiết... của con người…! Thế mà đất ‘kham nhẫn mà vui sống’, chấp nhận không than văn. Như trong một đoàn thể, chúng ta (đất) dù không được coi như một thành viên như mọi thành viên khác mà c̣n bị hạ thấp xuống hơn, thế mà vẫn vui, vẫn ḥa hợp trong đoàn thể.
Nói tóm lại, đất âm thầm cam chịu tất cả. Đó là cái tánh hiền lành, cái tánh nhẫn nhục. Chữ ‘nhẫn’ ở đây không có nghĩa là tiêu cực, tức là chịu nhục. Như nhẫn là thua, v́ thua nên nhục. Trong nhà Phật, chữ nhẫn chỉ sự chịu đựng, một sức an nhẫn. An nhẫn ở ḿnh, an nhẫn trước những ǵ đến từ bên ngoài. Như có ai làm ḿnh không vừa ư, ḿnh giận. Sức an nhẫn tạo cho ḿnh sự tự chủ, để kèm cơn giận không bột phát. Trong kinh Pháp cú có nói: ‘thắng một vạn quân không bằng thắng ḿnh’. Trong đời sống hàng ngày, chúng ta gặp nhiều điều không vừa ư, nếu không tu tập để có sẵn sự an nhẫn này, th́ chúng ta sẽ bực bội, không an vui, không tự tại. Đó là nhẫn với người, c̣n phải nhẫn với ḿnh nữa. Nhẫn với ḿnh để kềm chế sự đ̣i hỏi của thân, thèm cái này cái nọ, những sự thụ hưởng mà ḿnh biết là sai.
Ngoài những cái hạnh chịu đựng như nói trên, bây giờ chúng ta t́m xem những hạnh tốt đẹp khác của đất. Nhờ đất, chúng ta có những vườn hoa xinh tươi, làm dịu những căng thẳng của đời sống hàng ngày, làm xuất phát những ư thơ, những ǵ tốt đẹp…Đất tạo ra sự tốt đẹp. Như chúng gặp người hiền lành (Phật tử tu hạnh đất), chúng ta dễ tiếp xúc, dễ ḥa hợp…, để cùng có sự vui trong đời sống. Đất tạo ra thức ăn cho người cho loài vật.
hăy quán thân như đất
bao dung và nuôi dưỡng
cho tất cả mọi loài
C̣n những người không có hạnh đất, th́ họ không cam chịu những ǵ trái ư họ, họ rất dể ‘nỗi cơn’, khó mà lường trước ! Sự ḥa hợp nếu có, cũng không lâu.
Đất nhận lănh tất cả. Rác là những ǵ mà không ai ưa thích, chối bỏ… Thế mà đất nhận tất, để rồi làm thành phân có lợi ích. Đó cũng là một hạnh đáng thêm vào. Đất nhận cái phế thải để rồi chuyển thành lợi ích. Tức là từ những chướng ngại, chướng duyên, người tu hạnh đất biến chúng thành thắng duyên, mà tu tập. Thí dụ cái nghèo, có ai thích nó đâu. Thế mà người tu hạnh đất không v́ vậy mà tối ngày than thở, trách móc. Họ an phận vui sống như b́nh thường, coi cái nghèo như một thắng duyên để tu tập. Thí dụ bị nhục mạ, bị bỏ rơi, người khiêm hạ lợi dụng cơ hội để rèn sự nhẫn nhục của ḿnh. Như vậy, họ không bị vướng vào duyên. C̣n những người không có hạnh đất, gặp những chướng duyên như vậy, họ chỉ ngồi than thở, chứ không lo đổi thành thắng duyên.
dù gió mưa giông băo
đất vẫn là đất thôi.
Trong đạo Phật, con người là một giả hợp của tứ đại. Trong tứ đại, đất th́ thô, c̣n ba thứ kia (khí, nước, và lửa) th́ vi tế. Phàm những ǵ mà thể của nó vi tế th́ năng động, biến chuyển không ngừng. C̣n những ǵ thô th́ ít di chuyển. Người tu Phật là người t́m tạo cho tâm ḿnh thanh tịnh, không vấy động. Người tu được hạnh đất là người có tâm không dấy niệm, họ không dính mắc vào trần cảnh. Dĩ nhiên, họ an vui, thanh thản, không bức xúc, ray rức, trăn trở….
Đất bao la, rộng lớn. Ở đâu cũng có đất, có sự tiếp nhận của đất. Đây có thể xem như một tánh khoan dung độ lượng, không ghét ai, không bỏ ai, thương mọi người. Người tu hạnh này dần dần sẽ đi đến hạnh từ bi của đạo Phật.
Như chúng ta thấy từ đất thoát ra sự sống (cây, cỏ…), cũng như từ sự khiêm hạ của những người tu hạnh đất sẽ có sự sống, sự ḥa hợp, sự xum dầy đoàn tụ của con người, tức là xă hội. C̣n những nơi không có đất, như trên những đỉnh núi cao, toàn là đá, không có cây mọc, tức là không có sự sống. Đó là sự cô đơn của những người (đá) không tu hạnh đất. Ngay như chúng ta chưa tu hạnh đất, chúng ta cũng cảm thấy ḿnh dễ ḥa nhập vào những người dễ tánh, hiền lành hơn những người có cá tánh (tánh sắt đá). Nói rộng ra một chút, đến với những người bằng h́nh thức bề ngoài của họ, chúng ta không ở lâu với họ. C̣n nếu chúng ta đến với ai bằng cái căn bản (như đất) của con người b́nh thường, th́ sự xum hợp có thể lâu hơn. Tức là cái h́nh dáng bên ngoài không bền lâu như những nề nếp căn bản của con người.
Như đă thấy, những người tu hạnh đất là những người thấp nhứt (mứt của mặt đất). Thế mà có những người muốn củng cố địa vị, danh vọng của họ, họ sẵn sàng hạ thấp hơn mứt thấp nhứt. Họ tạo cho người khác thấy họ thấp kém (dưới cái b́nh dân). Chúng thử nh́n một ông chủ tịch tỉnh đi thăm đồng bào bị nạn, nước lụt chẳng hạn. Họ ôm hun người bị nạn dễ dàng, họ khuân vác gạch ngói…, những sự việc mà họ không làm chỗ không có óng kính quay phim. Họ càng hạ thấp, th́ địa vị của họ càng củng cố cho nhiệm kỳ sau. Như những ṭa nhà càng cao, th́ cần có những nền mống càng sâu để củng cố. Nói th́ có vẽ ‘vơ đủa cả nắm’, nhưng chắc phần đông là như vậy!
Chúng ta thường thấy biển cả bao la đẹp như thế nào, sông ng̣i uốn khúc nên thơ… Dưới biển, dưới sông là đất. Chúng ta nh́n sông biển, nhưng không thấy ḷng sông, ḷng biển. Tức là chúng ta không thấy đất. Vậy trong cái đẹp của sông của biển, có ẩn chứa cái cũng đẹp không kém, mà chúng ta không thấy. Như cái hạnh của người tu hạnh đất không phải dễ ǵ mà cảm nhận. Nhưng không sao, có ngày chúng ta sẽ nhận ra. Nó ‘như ngọc nằm trong đá/ sẽ một ngày tinh khôi’.
|
