Oán gia là kẻ thù của ḿnh, của gia đ́nh ḿnh. Oán gia trái chủ là kẻ chủ món nợ hận thù. Những người hay gặp tai nạn, khổ đau dai dẳng từ tháng này qua năm nọ họ thường nghĩ rằng ḿnh bị oán gia truyền kiếp, bị kẻ thù truyền kiếp đ̣i nợ. Theo nguyên lư nhân quả th́ cách suy nghĩ như vậy cũng phù hợp, bởi có gieo nhân th́ phải gặt quả, bằng h́nh thức này hay h́nh thức khác. Truyện Kiều có câu “Làm chi tội báo oan gia, thiệt ḿnh mà hại đến ta hay ǵ”, nghĩa là khi ḿnh gây thù chuốc oán với người ta th́ thiệt hại bản thân ḿnh thôi, chẳng hay ho ǵ hết.
Oán gia như vậy được hiểu là kẻ thù ở bên ngoài, là người khác, người mà ḿnh đă gây thù chuốc oán với họ, đă gây khổ đau cho họ, giờ họ đến đ̣i nợ. Nhưng kinh Oán gia, số 129 của Trung A-hàm, Đức Phật nói oán gia trái chủ của ḿnh chính là… bản thân ḿnh, tức là kẻ thù đích thực của ḿnh không phải người nào khác mà đó chính là bản thân ḿnh, nó nằm ngay trong ḿnh chứ không phải ở bên ngoài. Đức Phật cho biết ‘kẻ oán gia’ đó chính là ba độc ‘tham, sân, si’. Khi tham, sân, si nổi lên th́ tạo thành kẻ thù, được kẻ thù yêu thích. Kinh nêu lên bảy trường hợp ‘oán gia truyền kiếp’ mà chúng ta ai cũng có ít nhất là một trường hợp.
Cái món nợ oán gia thứ nhất là những ‘kẻ’ không muốn thấy ḿnh đẹp. Nó t́m cách làm cho ḿnh mất mặt, làm cho ḿnh muối mặt, làm cho ḿnh xấu đi. Như vậy, sự xấu xí là một ‘kẻ thù’, là một ‘oán gia’. Có không ít người, nhất là người phụ nữ, từng tuyên bố rằng, kẻ thù lớn nhất của ḿnh chính là ‘khuôn mặt xấu xí’ của ḿnh, cho nên nhiều khi họ không muốn soi gương, không muốn nh́n thấy khuôn mặt của ḿnh. Có người đă ghê sợ với chính sự xấu xí của ḿnh. Kinh nói: "Oán gia th́ không muốn oán gia có sắc đẹp". Ḿnh cố gắng trang điểm, luôn tắm gội, mặc đồ đẹp, mặc hàng hiệu và sử dụng những loại nước hoa đắt tiền, danh tiếng, nhưng sắc thân của ḿnh vẫn cứ xấu. V́ sao như vậy ? Kinh nói : "Bởi v́ ḿnh bị chi phối bởi giận hờn, sân si. Tâm giận hờn, si mê không bỏ th́ dù ḿnh trang điểm cách mấy cũng không đẹp. Đó là pháp oán gia thứ nhất gây thành oán gia khi ḿnh nổi lên giận hờn". A, th́ ra cái làm cho ḿnh xấu, ‘kẻ thù’ xấu xí truyền kiếp của ḿnh không ai khác mà chính là... bản thân ḿnh, hay nói đúng hơn, chính là cái tâm giận hờn, cái tâm ganh tị, cái tâm đố kỵ... của ḿnh. Cái tâm giận hờn không trút bỏ đi th́ cho dù có đeo tràng hoa lên người cũng không thấy đẹp.
Kinh Phân biệt nghiệp ghi : "Người nào tính nóng nảy, hay bực dọc, vừa nghe chút ít đă nổi cơn giận dữ, nổi ganh ghét mà sanh lo buồn, nổi thịnh nộ tranh chấp th́ sẽ tạo nghiệp đưa đến chỗ ác, sanh vào địa ngục, măn địa ngục sanh làm người có h́nh thể không xinh đẹp". Như vậy, có thân h́nh không xinh đẹp là do sân hận. Nhưng có thân h́nh xinh đẹp mà tính hay sân hận th́ có đẹp cách mấy cũng thấy không dễ thương!
Trường hợp thứ hai là oán gia không muốn ḿnh ngủ nghỉ an lành. Tuy ḿnh nằm trên giường vua, trải bằng thảm lông chim, phủ bằng gấm vóc lụa là, có nệm mềm mại, hai đầu kê gối, được phủ bằng thảm quư, bằng da sơn dương... nhưng ḿnh vẫn không ngủ được, ḿnh cứ nằm trăn qua trở lại, ngủ không ngon giấc, giấc ngũ vẫn âu lo, đau khổ. Ḿnh than thở, trời ơi không biết ḿnh mắc cái giống bịnh ǵ mà không đêm nào ngủ được, hai mắt cứ trao tráo ? Có người v́ không ngủ được đă phải dùng đến thuốc an thần, thuốc ngủ, mà thứ thuốc này nếu sử dụng nhiều sẽ làm giảm trí nhớ, vậy là trị bịnh mà thêm bịnh. Cho nên, ngủ nghỉ không được an lành là một ‘oán gia’. Kinh nói : "Oán gia th́ không muốn oán gia ngủ nghỉ an lành". V́ sao vậy ? "V́ bị chi phối bởi sân hận, tâm không bỏ sân hận. Đó là pháp oán gia thứ hai để gây thành oán gia khi mà ḿnh nổi lên sân hận". Th́ ra, ngủ nghỉ không được cũng có nguyên do từ sân hận mà ra.
Chất chứa sân hận trong ḷng th́ đi đâu, ở đâu, nằm đâu cũng thấy nóng như lửa đốt. Hạt giống sân hận có thể ḿnh đă gieo trồng từ nhiều đời trước, và bây giờ ḿnh bị nó chi phối, khiến cho ḿnh ngủ nghỉ không yên.
Có một lần nọ Đức Thế Tôn cư ngụ gần miếu thờ Aggāḷva, cách thành Vương-xá không xa. Lúc bấy giờ vào mùa đông, trời rất lạnh, cây cối xác xơ, trơ trụi. Khi ấy, có một thanh niên vào buổi sáng sớm đến thăm Thế Tôn và hỏi thăm :
- Trong đêm hôm qua không rơ Thế Tôn ngủ có được ngon không ?
Thế Tôn trả lời :
- Ta ngủ thật ngon !
Thanh niên thắc mắc :
- Hôm nay trời lạnh quá, muôn vật xác xơ, trơ trụi. Song, Thế Tôn lại dùng đệm cỏ để ngồi, mặc y áo rất là mỏng manh. Sao Thế Tôn nói là: ‘Ta ngủ thật ngon’ được?
Khi ấy Đức Phật hỏi :
- Giống như nhà một trưởng giả giàu có, nhà cao cửa rộng, pḥng ốc tiện nghi, giường êm nệm ấm, mọi thứ đầy đủ, lại có người hầu kẻ hạ, vậy trưởng giả kia có ngủ ngon được không ?
Thanh niên trả lời :
- Thưa Thế Tôn ! Sẽ ngủ được ngon.
Đức Phật lại hỏi :
- Nếu khi đang ngủ ngon mà có ư dục nổi lên, duyên bởi ư dục này, th́ trưởng giả c̣n ngủ ngon được không ?
Thanh niên bạch Phật :
- Bạch Thế Tôn ! Nếu người kia ư dục nổi lên th́ sẽ không ngủ ngon được.
Đức Phật dạy :
- Nếu một người mà trong tâm tham dục, sân hận, ngu si khởi lên th́ không thể nào ngủ ngon giấc được, v́ do trong tâm có ba độc. Như Lai do ngồi chỗ bốn thần túc nên được ngủ ngon. Ở đó không khởi dâm, nộ, si. Đă không khởi tâm ba độc này bèn ở trong vô dư Niết-bàn.
Như vậy, nơi mà ḿnh nằm ngủ được an lành không phải là chỗ tiện nghi hay nơi chiếc giường, cái gối mà ḿnh đă quen hơi, mà là nơi ḿnh không c̣n tham dục, sân hận và si mê. Ở nơi chỗ không có tam độc, khi nào ḿnh cũng được b́nh an.
Thứ ba là "oán gia không muốn oán gia có lợi lớn". Kinh ghi : "Người hay sân hận bị tác động bởi sân hận, bị chi phối bởi sân hận, tâm không bỏ sân hận, th́ người ấy gặp bất lợi lớn".
Trong cuộc sống, trong công việc làm ăn, trong quan hệ bạn bè, và cả trong t́nh yêu, hôn nhân gia đ́nh... khi nào ḿnh cũng gặp điều không may mắn, luôn gặp rủi ro và bất lợi. Những khi ấy ḿnh nghĩ chắc bị oán gia trái chủ ǵ đây, khiến cho ḿnh luôn bị thiệt tḥi. Sự thật th́ cũng có oán gia, nhưng oán gia đó chính là... tâm sân hận. Khi sân hận nổi lên, ḿnh nói lời không dễ thương, hành động nóng nảy, gây nghiệp thân và nghiệp khẩu ; tâm ư bị sân hận chế ngự rồi th́ mất tất cả tài sản, gặp bất lợi lớn. Tài sản th́ có tài sản vật chất và tài sản nghĩa t́nh. T́nh nghĩa gia đ́nh, cha con, anh em... quư hơn cả vàng bạc, nhưng khi sân hận nổi lên th́ quên hết nghĩa t́nh, hại cha, hại anh chị em. Ngay cả người mẹ, người đă sanh ḿnh ra, để cho ḿnh nh́n thấy thế gian này, nhờ mẹ mà ḿnh được sống c̣n, khi sân hận nổi lên cũng có thể sát hại. Vậy th́, cái món nợ oán gia này quá nặng nề, nó không muốn ḿnh có lợi về tài sản mà cũng chẳng muốn ḿnh có lợi về t́nh cảm.
Thứ tư là "oán gia th́ không muốn oán gia có bằng hữu", nếu có bằng hữu thân thiết, họ cũng t́m cách lánh mặt bỏ đi. Ngạn ngữ phương Tây có câu : "Sống không có bạn như sống thiếu mặt trời". Muôn loài sinh vật nếu thiếu mặt trời đều sẽ chết, hoặc sống yếu đuối, sống gần như chết. Con người nếu thiếu bạn bè chắc không đến nỗi phải chết, sẽ yếu đuối hoặc sống gần như chết, nhưng chắc chắn sẽ buồn và cô đơn. Có một người bạn để chia sẻ, để tâm sự vui buồn th́ cuộc sống sẽ bớt buồn tẻ hơn. Không ai muốn ḿnh cô đơn và buồn tẻ. Ai cũng muốn có bạn bè. Nhưng nếu một người "hay sân hận, bị tác động bởi tâm sân hận, bị chi phối bởi tâm sân hận, tâm không bỏ sân hận, người ấy nếu có bằng hữu thân thiết, họ cũng t́m cách lánh mặt bỏ đi". Đức Phật nói đó là pháp tạo oán gia thứ tư. Khi ḿnh sân hận, ḿnh sẽ đánh mất bằng hữu và tạo ra kẻ thù.
Thứ năm là "oán gia th́ không muốn oán gia có sự khen ngợi". Người ta thường khen ngợi người hiền lành chất phác chứ không ai khen ngợi người nóng nảy sân si. Người ta có khen Trương Phi là anh hùng, trọng nghĩa, trọng t́nh, nhưng cũng chê Trương Phi nóng nảy. V́ nóng nảy mà hỏng đại sự. Kinh nói : "người bị chi phối bởi sân nhuế, tâm không bỏ sân nhuế, th́ danh ô tiếng xấu đồn khắp".
Thứ sáu là "oán gia th́ không muốn oán gia quá giàu sang". Giặc cướp mất tài sản, phá hoại sự giàu sang của ḿnh không chi hơn sân hận. Kinh ghi : "Người hay sân nhuế bị tác động bởi sân nhuế, bị chi phối bởi sân nhuế, tâm không bỏ sân nhuế; người ấy tạo nghiệp thân, khẩu, ư như vậy khiến mất nhiều tài vật". Kinh cũng nói : "Nhất niệm sân tâm khởi, thiêu vạn công đức lâm", nghĩa một niệm sân hận khởi lên đă đốt cháy hết một vạn khu rừng công đức. Có người suốt đời chưa chắc tạo được một vài việc công đức, lấy đâu ra cả vạn rừng công đức để đốt cháy ? Vậy mà ngày nào cũng nỗi cơn thịnh nộ với cha mẹ, vợ con, bạn bè, trời đất... th́ thử hỏi làm sao người ấy giàu sang được ? Cho nên, đi chùa, tụng kinh, niệm Phật, bố thí, cúng dường... mỗi một việc làm đều tạo thành công đức, mà khổ cực lắm ḿnh mới có cơ hội để tạo dựng được, nhưng nếu không biết giữ ǵn th́ sẽ bị lửa sân hận đốt cháy hết trong một tích tắc.
Thứ bảy là "oán gia th́ không muốn để oán gia khi thân hoại mạng chung được đến chỗ an lành, sanh ở cơi trời". Kinh cho biết, có người suốt đời làm thiện tích đức mà đến khi chết vẫn bị tái sanh vào đường ác, đọa địa ngục. V́ sao vậy ? V́ trước khi chết, cận tử nghiệp, sanh tâm và tâm sở bất thiện, tương ưng với tà kiến. Tâm và tâm sở bất thiện ở đây có thể là một niệm sân hận. Suốt đời tu hành mà trước khi chết v́ bị một niệm sân hận chi phối đă khiến sanh vào đường ác, huống nữa là những người suốt đời không biết tu tập ?
Như vậy, hay sân hận, bị tác động bởi sân hận, bị chi phối bởi sân hận, tâm không bỏ sân hận sẽ tạo ra bảy oán gia. Oán gia th́ cứ theo oán gia đời này qua đời khác, để làm khổ nhau. Cho nên, ḿnh là người Phật tử, ḿnh phải cố gắng tu tập để chuyển hóa những phiền năo, những tập khí gây tạo thành những oán gia ấy đi. Phương pháp để tu tập nhằm chuyển hóa tâm sân hận là quán tâm từ bi, rải tâm từ bi ; tập ăn chay, niệm Phật để nuôi dưỡng ḷng từ bi.
|
