Tặng những phố phường tấp nập người qua…
Đọc qua cái tiêu đề ta cảm thấy cũ và xưa như nàng Diễm của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, bởi đề tài này người ta đă khai thác gần như hết công suất, tốn quá nhiều giấy bút, nhuận bút rồi. Xét về từ ngữ, chúng nó thân nhau như anh chị hàng xóm, chỉ cách nhau cái dậu mồng tơi xanh rờn. Nhà nào cũng MINH, hai từ VĂN, VÔ đồng thanh điệu, cùng phụ âm. Truy tận gốc, t́m tận ngọn, biết đâu hai nhà này cùng tổ cùng tông trong tiền kiếp cũng không chừng! Có lẽ v́ cách cụ tổ quá xa, nên giờ đây chúng mang hai nghĩa mà mới nghe qua người ta có cảm giác nó hoàn toàn xa lạ như hai người mang hai quốc tịch.
Tôi nhiều lần tự hỏi, khi ta đang h́ hục leo lên đỉnh văn minh th́ phải chăng ta cũng đồng thời vùi ḿnh trong vô minh nếu ta không tỉnh giác nhận diện? Bởi cuộc đời mầu nhiệm vô cùng, nh́n đâu cũng thấy anh hùng khuynh quốc, giai nhân khuynh thành, ai cũng xứng lứa vừa đôi, rất mực đôi lứa. Ông ĐẸP sánh đôi với bà XẤU, anh THẮNG vừa lứa với chị THUA, chú ĐƯỢC se duyên với thím MẤT, cậu CÓ kè kè với mợ KHÔNG… Chỉ liệt kê sơ sơ chứ không hơi đâu kể ra cho hết, và lẽ dĩ nhiên cô nàng VĂN MINH và anh chàng VÔ MINH kia cũng là một trong muôn vàn những đôi trai tài gái sắc đó, bởi không có cái này th́ hẳn sẽ không có cái kia. Phật mà không có chúng sinh th́ làm Phật với ai? Chúng sinh mà không có Phật th́ làm chúng sinh với ai? Không có Vô minh, lạc hậu, ngu dốt th́ Văn minh cũng chả tự xưng ḿnh làm ǵ. Sở dĩ có sáng là v́ có tối, có khổ đau v́ có hạnh phúc, có cái này v́ có cái kia. Từng cặp đối đăi vẫn song hành đếm bước bất kể tháng rộng năm dài, mặc kệ người đời xầm x́, to nhỏ. Chúng ngày đêm ngang nhiên ra vào ngay sáu cửa, mặc t́nh chọc trời khuấy nước, ung dung loạn động thân tâm, làm thế nhân cũng ba ch́m bảy nổi, lắm phen thập tử nhất sinh. Khi ta tự nhận ḿnh thế này th́ ta cũng đồng thời chấp nhận thế kia, dù rằng không ai dại ǵ đem khoe với thiên hạ.
Ai cũng muốn đời sống ḿnh thăng hoa về mọi phương diện, và trong sâu thẳm tâm hồn ai cũng muốn ḿnh được khen, được vui, được an lạc hạnh phúc chứ không ai dại ǵ cầu mong điều ngược lại. Nhưng ước mong nhiều nên thất bại cũng tràn lan, hy vọng nhiều nên thất vọng cũng lai láng. Người ta lao khổ, nai lưng không mệt mỏi hay nhàn cư một đời, cốt cũng chỉ làm thoả măn hai nhu cầu bất di bất dịch của đời sống mà thôi.
Nhu cầu vật chất có nhiều thứ, thành thử nhu cầu tinh thần cũng đa dạng không kém. Khẩu vị không ai giống ai, nên tầng bậc cảm nhận món ăn tinh thần cũng mỗi người mỗi kiểu. Người thích xem phim hành động, kiếm hiệp; kẻ thích phim t́nh cảm, khoa học giả tưởng… Người thích đọc sách, nghiên cứu, đọc báo, xem đài; kẻ thích nghe ngâm thơ, nghe nhạc, nghe cải lương… Ta đừng lấy làm lạ và thắc mắc tại sao đời sống của họ không thong dong hay bận bịu như ḿnh, có sở thích ăn uống hay thư giăn như ḿnh, bởi đơn giản là v́ ta thích ăn bún, ăn phở nhưng chưa chắc họ đă khoái khẩu, khen ngon. Tuỳ từng nấc thang cảm nhận và thưởng thức, nên người ta phải vắt óc nặn đầu nghĩ ra mọi nhu cầu cho xă hội, đáp ứng mọi thứ cần thiết cả về vật chất lẫn tinh thần.
Tốc độ tăng kư của cơ thể con người trong mấy năm gần đây lên nhanh đến chóng mặt. Xă hội phát triển, đời sống nâng cao, và lẽ dĩ nhiên trọng lượng con người cũng nặng dần theo ngày tháng nếu không nói là béo ph́ hay mập phệ. Bây giờ đâu đâu cũng thấy nhà hàng, khách sạn, quán ăn, quán nhậu, giải trí mọc lên nhan nhản, vừa góp phần làm kịp cùng giờ giấc của công ty, vừa nạp lại năng lượng mà cơ thể vừa tiêu hao, phóng xả. Trong xă hội công nghiệp, người ta lao tâm hơn lao lực. Tóc mau bạc hơn, đầu mau hói hơn, râu dài nhanh hơn; ngược lại tay chân thon thon khiêm tốn hơn, chỉ số ṿng hai, ṿng ba nhảy vọt trông thấy. Tuyến mồ hôi gần như tê liệt v́ hầu hết họ ngồi trong những căn pḥng máy lạnh, xe hơi máy lạnh sang trọng đắc tiền, đèn điện thay thế ánh sáng tự nhiên của tạo hoá. Ngày lại ngày, hai lá phổi nếu không hít nguồn ôxy đă qua xử lư th́ cũng phải oằn ḿnh hút bụi bặm, khói xe. Thú thật, thời nay ra đường dễ mất ḷng nhau lắm! Trong thời buổi văn minh, người người đi làm đều mang khẩu trang, nhà nhà trở về đều che kín mặt, gặp phải đèn đỏ, đứng sát nhau dù bà con nhưng vẫn sẵn sàng xem nhau như ngoại quốc, lúc kẹt đường dù bạn bè cũng cứ tỉnh rụi chen ngang, chạm mặt nhau nhưng chẳng dám chào v́ thấy… ai cũng như ai! Rồi đây, khi mà hễ bước ra đường, lớn nhỏ đều đội nồi cơm điện, già trẻ đều úp quả dưa hấu để giữ gáo dừa của ḿnh không bị chấn thương một khi ngẫu hứng đo đường bất đắc dĩ, th́ đám thợ cạo đầu được dịp ăn nên làm ra, bởi chỉ c̣n một khúc đuôi gà tḥ ra như cái cuống quả dưa, khúc dây nồi cơm điện ṭn ten sau lưng thấy cũng kỳ kỳ. Nói không chừng, lúc luật lệ nghiêm, xử phạt thẳng mà gặp phải tang ma, con cháu đi theo tiễn ông bà về nơi chín suối chắc phải chít khăn tang bên ngoài nón bảo hiểm để bốn bên nội ngoại trông vào chứ kẻo lại mang tiếng oan là thứ bất hiếu. Các tiệm làm đầu, làm đẹp tóc tai ngậm ngùi đóng cửa, bởi có tốn bạc trăm nhưng chả ai ngắm được, “tóc gió thôi bay” khi em tung tăng qua phố bằng… xe máy!
Những con đường thẳng tắp có tên, những con hẻm dọc ngang có số, trải nhựa hẳn hoi, sáng sủa ánh đèn thay cho những đường quê khúc khuỷu ngoằn ngoèo, rợp ánh trăng khuya, sặc mùi rơm rạ, làm bước chân trâu ḅ về đêm chừng nghe rơ mồn một, tiếng gơ nhịp cũng dường thánh thót hơn. Giao lộ hai ba kiểu đi, dăm bảy kiểu đèn làm những dân quê như tôi nhiều khi cũng lớ quớ. Dân ḿnh cũng văn minh ra phết, nh́n lên trời thấy những cung đường, những cây cầu cong cong như lưỡi liềm cắt lúa, không ai chẳng trầm trồ thán phục. Nhưng thú thiệt, nhiều đêm nằm mơ nếu rủi nó bà con với cầu Văn Thánh hay nhịp dẫn Cần Thơ th́ cũng không khỏi run run.
Những anh mương làng lạc hậu đă an giấc ngàn thu bởi chị cống hộp văn minh mới dọn nhà đến ở. Chị trông có vẻ thời thượng thời trang, tây phương đúng mốt, chỉ khổ nỗi thúi hơn anh mương làng dạo trước, lại bắt tay với ông trời biến đường xá trở thành sông ng̣i mỗi khi Long vương nhảy mũi…
Bọn trẻ ngày xưa hầu như phó thác cho trời nuôi, ăn bữa no bữa đói. Chúng dang nắng dầm mưa, mặt mày lem luốc, mũi dải tèm hem chỉ c̣n hai con mắt là chuyện b́nh thường. Một năm mười hai tháng chẳng biết thuốc thang là ǵ nhưng đứa nào đứa nấy khoẻ như trâu mộng. Đâu rồi những đứa trẻ tụm năm tụm bảy ở đầu làng hay cuối xóm chơi tṛ ô quan, trốn t́m, c̣ c̣, đá dế? Thời đại văn minh, trẻ con được cha mẹ nuôi như nuôi gà công nghiệp. Chúng chẳng thiếu thuốc ǵ, uống ăn thừa mứa, chân không dính đất, đầu chẳng chạm mưa, thế mà một tháng ba mươi ngày không chở đi trạm xá th́ cũng đèo vào bệnh viện. Lớp choai choai ngày trước chẳng đứa nào cận thị, viễn thị, loạn thị, chắc v́ ánh đèn dầu miền quê mập mờ phải lúc. C̣n bây giờ, mới mấy tuổi đầu mà cháu nào cũng nh́n phố phường qua cặp miểng chai, có lẽ do suốt ngày không dán mắt lên ti vi th́ cũng chăm hăm vào vi tính. Mấy cụ ông cụ bà ngày trước ph́ phèo thuốc rê, nhai trầu bơm bẽm năm này tháng nọ để cuối đời răng cỏ… vẫn c̣n nguyên, đơn giản là v́ không xài hoá chất, không dùng nước nhiễm ô, thậm chí đánh răng cũng gia truyền bậc nhất. C̣n giờ đây, thời buổi đă văn minh, các cô các chú vừa ăn lẩu sôi vừa uống nước ướp lạnh, vài ba tiệc cưới hỏi, khai trương, thôi nôi, sinh nhật th́ hàng tiền đạo đă chấn thương, răng cỏ cái thụt cái lồi như bắp bị sâu cắn, thậm chí có cầu thủ phải từ giă cuộc cắn nhai khi tuổi đời đang mơn mởn. Đời nay cũng lắm người vừa đánh răng vừa huưt gió, bởi xài răng giả nguyên hàm.
Xưa, dân ta quanh năm cuốc bộ, năm th́ mười thuở mới thấy con ngựa sắt cọc cạch ngang làng, trẻ con túa ra xem, xuưt xoa, trầm trồ, khen lấy khen để, thế mà từ làng trên đến xóm dưới trông hoài ai cũng sống trơ trơ, nhà nhà vui như hội. Nay thời buổi đă văn minh, dép giày không ṃn đế, xe toàn mốt mới, xế tốc độ cao, nhưng đám này trùng ngày chôn đám khác, đâu đâu cũng tang thương, báo chí ngày ngày đăng tin, truyền h́nh đêm đêm tổng kết. Thời buổi văn minh mà có tháng con số người chết lớn hơn hẳn cái thời đánh nhau kịch liệt. Người ta không chết v́ súng đạn không có mắt mà chết v́ văn minh xế nổ, đất đắt hơn vàng.
Những phố phường đùn lên, những làng quê lùi lại. Chỉ mới vài năm phát triển mà đất ven đô hầu như cạn kiệt. Nhà cửa, phân xưởng mọc như nêm; nhà hàng, quán xá trồi lên như nấm đẩy lùi những miền quê êm ả thanh b́nh, những cánh đồng xanh ŕ bát ngát ch́m dần trong kư ức, hoá thân thành những con chữ tả cảnh vô hồn cho bọn trẻ ê a. Trẻ con thành phố mai đây chắc không mường tượng nổi bức tranh quê, chiều quê, hay những cánh đồng bát ngát trải tận chân trời là cái giống ǵ. Thế mới hay, thời cha đất rộng dân thưa, đời con đất thiếu dân thừa chen nhau, chen nhau từng bước qua cầu, lấn nhau từng bước lên đầu đèn xanh…
Xưa, người ta chăn thả ḅ, trâu, gà, vịt để chúng tự kiếm ăn, khi lớn ngó vừa con mắt chúng trở lại làm thức ăn cho gia chủ. Thức ăn của chúng ta vài chục năm trước như gạo, bo bo, sắn, khoai… giờ trở thành thức ăn của gia súc. Nay con người đă biết thương yêu chăm sóc gia súc như… gia chủ. Vừa đói cho ăn ngay, hễ bệnh liền chích thuốc, chẳng bệnh th́ chích ngừa, không cho chúng vất vả du mục sinh nhai mà dạy chúng ngoan ngoăn khép ḿnh trong đời sống tập thể như bao bạn bè đồng trang lứa, có chuồng trại bảo mẫu hẳn hoi. Không cần các con bươi xới cày bừa, chỉ cần ham ăn ham ngủ là cha mẹ đây mừng rồi! Chừng vài mươi năm trước đố ai dám mường tượng cảnh nghịch đời này. Quả là ngoài sức tưởng tượng! Khi chúng lớn khôn, gia chủ hào phóng thuê xe chở hết đi nhà hàng, quán nhậu. Những tưởng đời ḿnh đâu chỉ biết ru rú trong nhà, hùng hục ngủ ăn, th́ ra ḿnh cũng được vệ sinh tử tế, theo gia chủ vào thành thị ngao du đó chứ! Đến rồi mới hay, té ra không phải ḿnh vào đây thưởng thức món ngon vật lạ trong thiên hạ, mà vào để thiên hạ thưởng thức vật lạ món ngon! Có hối hận v́ đời trước vụng tu th́ cũng muộn màng rồi! Lớp ḅ, heo đi qua; lớp vịt, gà, chó, rắn, cá, cua… rầm rộ tiếp bước, góp phần làm biển nghiệp chúng sinh càng mênh mang bất tận.
H́nh như càng văn minh, t́nh cảm con người càng lạt như nước ốc. Bây giờ rủi có trễ hẹn hay thất hứa người ta đều lấy công việc để chống chế. Họ làm như nếu không có họ th́ trái đất sẽ ngừng quay, mà không biết nó mệt mỏi v́ phải ṿng ṿng theo tâm thức cuồng quay của họ. Đâu phải thời nay con người mới h́ hục làm ăn, mà ngày xưa dân ta cũng mần ăn đáo để. Mơ mơ sáng già trẻ, trâu ḅ đă lục tục ra đồng, đến đứng bóng có bữa về bữa không, ăn cơm ngoài đồng, ngoài rẫy không phải là chuyện cổ tích. Cơm chưa xuống tới dạ dày đă tất tả cấy cày, làm quần quật đến tối mịt mới dắt díu nhau về. Thế mà năm này tháng nọ chả ai kêu than, lắm người c̣n tiếc sao ông mặt trời đi ngủ sớm. Ông bà xưa nói đùa mà y như thật “ăn bữa giỗ lỗ bừa cày” không phải là không có nguyên do. Hầu như thời nay công việc càng được “lập tŕnh” th́ càng đẩy t́nh cảm họ hàng thân thích ra xa hơn. Đâu rồi cái thời đi làm cho người để “kiếm công” thay v́ tiền bạc ṣng phẳng như bây giờ?
Lại như đám cưới, đám ma, đám giỗ, đám chạp ngày xưa cũng khác hẳn bây giờ. Đơn cử như đám cưới không tiêu tốn tiền bạc nhiều như bây giờ nhưng vui đến lạ. Người lớn tất bật không hở tay từ nhà trên xuống nhà dưới, trẻ con bọn tôi cũng nhốn nháo rộn cả lên. Hồi đó, một nhà đám cưới cả làng xôn xao. Người đem đến cho mượn cây tre, tấm tole, tấm bạt; kẻ xách tới ủng hộ cái nồi, cái mâm, bộ ly, bộ ghế. Đàn ông, trai tráng trong làng chẳng ai bảo ai cứ thế h́ hục dựng lều, dựng rạp; ai khéo tay hơn th́ cắt h́nh phụng, h́nh công. Các bà, các cô th́ đua nhau nấu nướng. Bây giờ thời buổi đă văn minh, chỉ cần một cú điện thoại, gia chủ thoả thuận giá cả th́ có người sắp đặt mọi thứ tươm tất từ đầu đến chân, từ trong ra ngoài, thành thử t́nh cảm xóm giềng cũng theo đó phai nhạt.
Rồi đến như cái chuyện học hành, thi cử ngày nay cũng lắm nhiêu khê. Sĩ tử thời nay không biết nghỉ hè là cái giống ǵ, bởi người ta cũng “tận dụng” luôn mấy tháng hè để có đủ th́ giờ mà khai trí cho con em. Có đứa học đến bơ phờ mà cũng chẳng hết bài vở giáo khoa th́ làm ǵ c̣n thời gian thực hành, trải nghiệm. Đến lúc rời trường, mớ kiến thức gom lấy gom để đó gần như một đám “kiến ngủ”, bắt tay vào công việc thật sự th́ không khỏi lóng ngóng tay chân. Ông “Cử” thời nay quá nhiều nên dần dần mất giá, một số ít không may mắn đành ngậm ngùi làm những công việc trái sở học, nghịch chuyên môn. Bằng cấp th́ cao ngất, nhưng thực tài th́ thấp tẹt, đó là một trong những hệ quả của cái gọi là “ngồi nhầm lớp” hay “lùa vịt qua đồng” mà đài, báo râm ran…
Xă hội càng phát triển th́ tệ nạn cũng ngoi lên cái kiểu “nước nổi lo chi bèo chẳng nổi”. Thời buổi bây giờ phát sinh đủ loại tội phạm ngày càng “trẻ hoá”, làm đau đầu các nhà chức trách, ngành trật tự xă hội làm việc không hở tay. Bên cạnh đó những căn “bệnh”, những cái “tật” và bệnh tật cũng góp phần làm cho mặt mày xă hội lở loét thêm ra.
Thôi, tào lao vài khía cạnh cho vui chứ giấy bút nào tả hết. Vật chất ngày càng dồi dào là lẽ tất nhiên, nhưng suy cho cùng căn bản vẫn là đạo đức hay cái tâm mới làm con người ta trở thành vô minh hay văn minh đúng nghĩa.
|
