| Ngũ thượng phần kết 五上分結 pañca ūrdhvabhāgiya-saṃyo-janani | |||||
|
Năm loại phiền não tồn tại ở Sắc giới và Vô sắc giới.
Kết là tên gọi khác của phiền não; phần là sai biệt, khác nhau, tức là để phân biệt trên và dưới, như nói thượng phần tức là thượng giới, là cõi giới ở trên cao, mà thượng giới gồm có hai cõi đó là Sắc giới và Vô sắc giới, gọi chung là Thượng giới. Ngũ thượng phần kết, gọi đủ là Ngũ thuận thượng phần kết, mà gọi tắt là Ngũ thượng kết hay Ngũ thượng. Câu-xá luận, quyển 21, ghi: 'Thuận thượng phần có năm thứ: tham Sắc giới, tham Vô sắc giới, trạo cử, mạn, vô minh, khiến cho chúng sanh không thể siêu thoát'. 1. Tham Sắc giới, gọi là Sắc ái kết, tức là những phiền não do chúng sanh tham đắm 5 thứ dục lạc (sắc, thanh, hương, vị, xúc). 2. Tham Vô sắc giới, gọi là Vô sắc ái kết, là những phiền não do tham đắm và vướng mắc trong cảnh giới thiền định ở cõi Vô sắc giới. 3. Trạo kết, là phiền não do tâm niệm của chúng sanh dao động, khiến cho thiền định thối thất hoặc đánh mất. 4. Mạn kết, là phiền não do chúng sanh tự cao, tự đại, cho mình hơn người rồi lấn lướt, kiêu mạn. 5. Vô minh kết, là phiền não do chúng sanh si mê, ngu muội, không thấy được Thánh đế. Theo Đại tì-bà-sa luận, 5 thượng phần kết này phải nhờ tu tập mới có thể đoạn trừ được (tu sở đoạn). |
|||||